Әл-Фарабидің есімі шоқжұлдыздар арасында ерекше жарқырап көрінеді, себебі ол араб әлеміндегі аристотелизмді шынайы философиялық жүйеге ай- налдырды, соның арқасында көзі тірісінде-ақ Ари- стотельден кейінгі «Екінші ұстаз» атанды. Фараби артына үлкен ғылыми мұра қалдырып кетті: оның еңбектері шамамен 160 трактаттан асып жығылады. Ғұлама ғалымның араб, парсы, түрік, латын, неміс, испан, француз, орыс, қазақ, өзбек, тәжік, түркімен тілдеріне аударылған 100-ден астам еңбегі біздің заманымызға дейін сақталып жетті.

Олар:  

1. Адам мақсатына өзін-өзі жетілдіру арқылы же- теді: нақыл сөздер // Ақыл-ой антологиясы: қазақ афо- ристикасы: бағзыдан беріге шейін / құраст. Е. Шай- мерденұлы. - Алматы, 2004. - 25-28 б.

2. Азаматтық ғылым туралы // Қазақ тарихының хрестоматиясы. - Алматы, 1992. - 19-20 б.

3. Азаматтық саясат // Әл-Фараби. Әлеуметтік- этикалық трактаттар. - Алматы, 1974. - 49-184 б.

4. Азаматтық саясат // Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы. - 1 т. - Алматы, 1994. - 107-108 б.

5. Азаматтық саясат // Жаңа ғасыр. - 2006. - № 7. - 12-17 б.

6. Азаматтық саясат // Жаңа ғасыр. - 2006. - № 8. - 40-44 б.

7. Азаматтық саясат / Әл-Фараби // 10 томдық шығар- малар жинағы. - Астана, 2007. - 5-ші том. Әлеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 31-91 б.

8. Әлеуметтік-этикалық трактаттар / орысшадан ауд. Қ. Сағындықов, М. Жанғалин, М. Ишмұхаммедов. - Алматы: Ғылым, 1975. - 418 б. - Мазмұны: Бақыт жо- лын сілтеу. - 3-46 б.; Азаматтық саясат. - 49-184 б.; Мемлекеттік қайраткерлердің нақыл сөздері. - 185-294 б.; Бақытқа жету жайында. - 295-372 б.

9. «Әлмагеске» қосымшалар кітабы: тригономет- риялық тараулары / Әл-Фараби // 10 томдық шығар- малар жинағы. - Астана, 2007. - 6-ші том. Ғылым (мате¬матика және жаратылыстану). - 110-125 б.

10. Әл-Фарабидің философиялық арабша-қазақша түсіндірме сөздігі / Әл-Фараби // 10 томдық шығармалар жинағы. - Астана, 2007. - 4-ші том: Әлеуметтік фило¬софия. Этика. Эстетика. - 251-294 б.

11. Әл-Фарабидің философиялық арабша-қазақша түсіндірме сөздігі / Әл-Фараби // 10 томдық шығармалар жинағы. - Астана, 2007. - 5-ші том. Әлеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 259 б.

12. Бақыіт жолын сілтеу // Әл-Фараби. Әлеуметтік- этикалық трактаттар. - Алматы, 1974. - 3-48 б.

13. Бақыт жолын сілтеу // Қазақтың тәлімдік ой- пікір антологиясы. - 1 т. - Алматы, 1994. - 100-107 б.

14. Бақыт жолын сілтеу /1// Әл-Фараби // 10 томдық шығармалар жинағыі. - Астана, 2007. - 4-ші том: Әлеу- меттік философия. Этика. Эстетика. - 124-143 б.

15. Бақыт туралы // Аңыіз адам. - 2011. - № 17-18 б.

16. Бақытқа жету жайында // Әл-Фараби. Әлеуметтік- этикалық трактаттар. - Алматы, 1974. - 295-372 б.

17. Бақытқа жету жайында // Қазақтың тәлімдік ой- пікір антологиясы. - Алматы, 1994. - 1 т. - 110-125 б.

18. Бақытқа жету жайында; Қайырымды қала / орыс тілінен ауд. Қ. Сағындықов, М. Жанғалин, М. Иш- мұхамедов // Қазақ прозасы: хрестоматия: үш томдық / құраст. және алғы сөзін жазған X. Сүйіншәлі. - Алма¬ты, 2001. - 1 т. - 14-34 б.

19. Бақытқа жету жайында: (китаб тахсиль ас-са'ада) /1/ // Әл-Фараби. - 2004. - № 1. - 42-47 б.

20. Бақытқа жету жайында / Әл-Фараби // 10 томдық шығармалар жинағы. - Астана, 2007. - 5-ші том. Әлеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 92-125 б.

21. Бұл күштер мен бөлшектер қалайша бірегей жанға айналады? // Аңыз адам. - 2011. - № 17. - 44 б.

22. Ғылымдардың шығуы туралы // Ысқақов М., На¬заров С. Математика және математиктер жайындағы әңгімелер. - Алматы, 1967. - 1-кітап. - 165-171 б.

23. Ғылымдардың шығуы туралы // Есім Ғ. Фалсафа тарихы: оқулық хрестоматия. - Алматы, 2000. - 54-60 б.

24. Ғылымдардың шығуы туралы // Есім Ғ. Фалсафа тарихы. / ауд. Ғ. Есім. - Алматы, 2004. - 59-65 б.

25. Ғылымдар энциклопедиясы: математика // Білім және еңбек. - 1969. - № 5. - 14-15 б.

26. Даналық негіздері / Әл-Фараби // 10 томдық шы- ғармалар жинағы. - Астана, 2007. - 5-ші том. Әлеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 211-219 б.

27. Екі данышпан - Платон мен Аристотель пікір- лерінің бірлігі туралы үзінділер // Әл-Фараби. - 2005.

- № 3. - 25-37 б.

28. Екі философтың - қасиетті Платон мен Арис- тотельдің қөзқарастарының ортақтығы туралы // Әл- Фараби. Философиялық трактаттар. - Алматы, 1975. - 41-111 б.

29. Екінші Ұстаз әл-Фарабидің интеллект [сөзінің] мағынасы жайында пайымдамасы // Әл-Фараби. Фило- софиялық трактаттар. - Алматы, 1975. - 17-40 б.

30. Жататын дәйім жаңғырып, бұл ғұмыр емес мәңгілік... // Аңыз адам. - 2011. - № 17. - 45 б.

31. «Жұлдыздар бойынша болжаулардың дұрысы мен терісі» трактат - «Мәселелердің түпкі мәні» трактат

- «Алхимия туралы трактат» - «Вакуум туралы» трак¬тат - «Музыканың ұлы кітабы» Жұмашов А. Сириядан келген сый // Оңтүстік Қазақстан. - 2011. - 7 сәуір.

32. Жүректің мәселелері жайлы / Әл-Фараби // 10 томдық шығармалар жинағы. - Астана, 2007. - 4-ші том: Әлеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 225-233 б.

33. Илаһи ғылым // Әл-Фараби. - 2006. - № 4. - 7-13 б.

34. Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактат // Қазақ тарихының хрестоматиясы. - Алматы, 1992. - 21 б.

35. Кеңес (танбиһ) кітабы // Әл-Фараби. - 2005. - № 2. - 35-43 б.

36. Космология / арабшадан қазақ тіліне аударған X. Мәндібайұлы // Білім және еңбек. - 1978. - № 1. - 22¬23 б.

37. Кіші силлогизм («Әл-Қияс ас-сағир») / Әбу Наср әл-Фараби // Аль-Фараби. - 2003. - № 3. - 54-60 б.

38. Кіші силлогизм / араб тілінен ауд. Ж. С. Санды- баев // Әл-Фараби. - 2004. - № 2. - 48-56 б.

39. Қайырымды қала тұрғындарының көзқарас- тары жайындағы трактат // Әл-Фараби. Философиялық трактаттар. - Алматы, 1975. - 209-391 б.

40. Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактат; Мемлекеттік қайраткердің нақыл сөздері // Мемлекетті басқару үшін қаулы: әлемдік классика: 10 томдық. - Алматы, 2006. - Т.1: Экономика ғылымының бастаулары. - 205-215 б.

41. Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары жайындағы трактат /1// Әл-Фараби // 10 томдық шығар- малар жинағы. - Астана, 2007. - 4-ші том: Әлеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 38-123 б.

42. Мәселелер мәні // Есім. Ғ. Фалсафа тарихы: окулық-хрестоматия. - Алматы, 2000. - 46-54 б.

43. Мәселелер мәні // Есім Ғ. Фалсафа тарихы // ауд. Ғ. Есім. - Алматы, 2004. - 50-59 б.

44. Мемлекеттік қайраткер мұны білуге тиіс: [мемл. қайраткерінің және әміршінің ел басқару өнері тура¬лы] // Қазақ елі. - 1996. - 19 қаңтар.

45. Мемлекеттік қайраткердің нақыл сөздері // Әл- Фараби. Әлеуметтік-этикалық трактаттар. - Алматы, 1974. - 185-294 б.

46. Мемлекеттік қайраткердің нақыл сөздері // Қа- зақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы. - 1 т. - Алматы, 1994. - 108-110 б.

47. Мемлекеттік қайраткердің нақыл сөздері /1// Әл- Фараби // 10 томдық шығармалар жинағы. - Астана, 2007. - 4-ші том: Әлеуметтік философия. Этика. Эсте¬тика. - 144-190 б.

48. Мемлекеттік қайраткердің нақыл сөздері // Аңыз адам. - 2011. - № 17. - 42 б.

49. Мемлекеттік қайраткердің нақыл сөздері // Аңыз адам. - 2011. - № 17. - 26 б.

50. Музыка туралы үлкен кітап // Әл-Фараби. - 2008. - № 2. - 13-19 б.

51. Музыка туралы үлкен кітап / [ауд. Ж. Сандыба- ев]. - Алматы: Колор, 2008. - 751 б.

52. Музыкалық үндестік туралы (үзінді) // Қоңырат- баев Ә. Көне мәдениет жазбалары / Ә. Қоңыратбаев, Т. Қоңыратбаев. - Алматы, 1991. - 382-391 б.

53. Музыканың үлкен кітабы / ауд. А. Д. Құрман- алиева // Әл-Фараби. - 2005. - № 1. - 38-49 б.

54. Музыканың ұлы кітабы / ауд. А. Көбесов // Ленин- шіл жас. - 1970. - 28, 29, 30, 31 шілде; 5 тамыз.

55. Музыканың ұлы кітабы: [кіріспеден үзінді] // Орталық Қазақстан. - 1973. - 9 қырк.

56. Он томдық шығармалар жинағы. 1-том. Ме¬тафизика /құраст.: Ә. Нысанбаев, Ғ. Құрманғалиева, Н. Сейтахметова; ғыл. ред. Ә. Н. Нысанбаев. - Астана: Лотос, 2007. - 336 б. - (Мәдени мұра).

57. Он томдық шығармалар жинағы. 2-том. Ме¬тафизика / құраст.: Ә. Нысанбаев, Ғ. Құрманғалиева, Н. Сейтахметова; ғыл. ред. Ә. Н. Нысанбаев. - Астана: Лотос, 2007. - 336 б. - (Мәдени мұра).

58. Он томдық шығармалар жинағы. 3-том. Логика / құраст.: Ә. Нысанбаев, Ғ. Құрманғалиева, Н. Сейтах¬метова; ғыл. ред. Ә. Н. Нысанбаев. - Астана: Лотос, 2007. - 368 б. - (Мәдени мұра).

59. Он томдық шығармалар жинағы. 4-том.

Әлеуметтік философия. Этика. Эстетика / құраст.: Ә. Нысанбаев, Ғ. Құрманғалиева, Н. Сейтахметова; ауд.: Ә. Әлімжанова [және т.б.]. - Астана: Лотос, 2007. - 293

б. - (Мәдени мұра).

60. Он томдық шығармалар жинағы. 5-том.

Әлеуметтік философия. Этика. Эстетика / құраст.: Ә. Нысанбаев, Ғ. Құрманғалиева, Н. Сейтахметова; ауд.: Е. Абақан [және т.б.]. - Астана: Лотос, 2007. - 301 б. - (Мәдени мұра).

61. Он томдық шығармалар жинағы. 6-том. Ғылым (математика және жаратылыстану) / құраст.: Ә. Нысан- баев, Ғ. Құрманғалиева, Н. Сейтахметова; ауд.: Н. Кө- бенқұлов, Ж. Ошақбаева. - Астана: Лотос, 2007. - 299 б. - (Мәдени мұра).

62. Он томдық шығармалар жинағы. 7-том. Птоле- мейдің «Әлмагесіне» түсініктемелер / құраст.: Ә. Ны- санбаев, Ғ. Құрманғалиева, Н. Сейтахметова; ауд.: С. Асанов [және т.б.]. - Астана: Лотос, 2007. - 342 б. - (Мәдени мұра).

63. Он томдық шығармалар жинағы. 8-том. Музыка туралы үлкен кітап (1 бөлім) / құраст.: Ә. Нысанбаев, Ғ. Құрманғалиева, Н. Сейтахметова; ғыл. ред. Ә. Н. Ны¬санбаев; ауд. Ж. Сандыбаев. - Астана: Лотос, 2008. - 360 б. - (Мәдени мұра).

64. Он томдық шығармалар жинағы. 9-том. Музыка туралы үлкен кітап (2 бөлім) / құраст.: Ә. Нысанбаев, Ғ. Құрманғалиева, Н. Сейтахметова; ғыл. ред. Ә. Н. Ны- санбаев; ауд. Ж. Сандыбаев. - Астана: Лотос, 2008. - 384 б. - (Мәдени мұра).

65. Он томдық шығармалар жинағы. 10-том. Әл- Фараби мұрасы: қазақстандық философиялық зерт- теулер (1991-2008). Биобиблиография / құраст.: Ә. Ны¬санбаев, Ғ. Құрманғалиева, Н. Сейтахметова; ғыл. ред. Ә. Н. Нысанбаев. - Астана: Лотос, 2009. - 424 б.

66. Өлең жайлы трактат: (Қашықтасың туған жер - қалың елім... Тамылжып бал тыныштық айналамнан: өлеңдер) / ауд. Ә. Дербісәлиев; өңдеген А. Нысаналин // Оңтүстік Қазақстан. - 1973. - 8 қырк.

67. Өлең өнерінің қағидалары туралы трактат / ауд. А. Нысаналин // Лениншіл жас. - 1973. - 20 маусым.

68. Өлең өнерінің қағидалары туралы трактат // Ежелгі дәуір әдебиеті: (хрестоматия). - Алматы, 1991. - 77-86 б.

69. Өлеңдер: (Тамылжып бал тыныштық айналам¬нан... Қайтейін мен көкжиек көңілімді... Тірелеміз шешусіз көп түйінге... Қашықтасың туған жер - қалың елім) / ауд. А. Нысаналин // Қазақ әдебиеті. - 1971. - 7 мамыр.

70. Платон «Заңдарының» мәні / Әл-Фараби // 10 томдық шығармалар жинағы. - Астана, 2007. - 5-ші том. Әлеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 126-159 б.

71. Поэзия өнері жайлы тракт // Жалын. - 1987. - № 1.

- 69-71 б.

72. Поэзия өнері туралы / Эл-Фараби // 10 томдық шығармалар жинағы. - Астана, 2007. - 5-ші том. Элеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 167-171 б.

73. Поэзия өнерінің канондары туралы трактат / Эл- Фараби // 10 томдық шығармалар жинағы. - Астана, 2007. - 5-ші том. Элеуметтік философия. Этика. Эсте¬тика. - 160-166 б.

74. Риторика (үзінді) // Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы. - 1 т. - Алматы, 1994. - 112-113 б.

75. Риторика / Эл-Фараби // 10 томдық шығармалар жинағы. - Астана, 2007. - 5-ші том. Элеуметтік фило¬софия. Этика. Эстетика. - 172-210 б.

76. Сауалдар және олардың жауаптары (үзінді) // Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы. - 1 т. - Алматы, 1994. - 113 б.

77. Сенбе, бауырым [өлең] // Ақорда. - 1992. - № 1. - 13 б.

78. Сөз - ғылымдардың классификациям туралы // Эл-Фараби. Философиялық трактаттар. - Алматы, 1975.

- 113-208 б.

79. Таңдамалы трактаттары / [құраст. Э. Нысанба- ев, Ғ. Құрманғалиева, Ж. Сандыбаев]. - Алматы: Арыс, 2009. - 648 б.

80. Трактат және өлеңдер / ауд. А. Нысаналин. - Ал¬маты: Жазушы, 1974. - 38 б.

81. Түсініктемелер. Қайырымды қала тұрғындары- ның көзқарастары жайындағы трактат / Эл-Фараби // 10 томдық шығармалар жинағы. - Астана, 2007. - 4-ші том: Элеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 234-250 б.

82. Түсініктемелер / Эл-Фараби // 10 томдық шығар- малар жинағы. - Астана, 2007. - 5-ші том. Элеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 220-258 б.

83. «Фалсафа» (Философия) үйрену үшін қажетті шарттар туралы қағида (рисала) / ауд. А. Машанов // Білім және еңбек. - 1962. - № 1. - 5-6 б.

84. Фараби ойлары: «Әлеуметтік этикалық трак- таттарынан» сүзіп алынған ой-маржандары /әзірлеген С. Елубай // Парасат. - 1994. - № 4. - 2-3 б.

85. Фарабидің тандамал баптары: «Азаматтық сая- сат», «Бақытқа жету жайында», «Кіші силлогизм» атты трактаттарынан аудармалар / Ауд., түсініктемелерін берген Жалғас Сандыбаев // Фараби - Аристотельден кейінгі екінші ұстаз. Құран және Ахмед Яссауидің хикметтері. Ислам және Бекасыл Биболатұлының фи- лософиясы. - Алматы, 2006. - 52-176 б.

86. Философия және дін // Аңыз адам. - 2011. - № 17. - 20 б.

87. Философиялық трактаттар / орысшадан ауд. Қ. Сағындықов, М. Жанғалин, М. Ишмұхамедов.

- Алматы: Ғылым, 1973. - 448 б. Мазмұны: Филосо- фияны үйренуден бұрын нені білу керектігі тура- лы. - 1-16 б.; Екінші ұстаз әл-Фарабидің интеллект (сөзінің) мағынасы жайында пайымдамасы. - 17-40 б.; Екі философтың - қасиетті Платон мен Аристотель көзқарастарының ортақтығы туралы. - 41-111б.; Сөз

- ғылымдардың классификациясы туралы. - 113-208 б.; Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары жайындағы трактат. - 209-391 б.

88. Философиялық трактаттар (үзінді) // Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы. - 1 т. - Алматы, 1994. - 96-100 б.

89. Философияны үйренуден бұрын нені білу ке- ректігі туралы // Әл-Фараби. Философиялық трактат¬тар. - Алматы, 1975. - 1-16 б.

90. Философияның дінге қатынасы / Әл-Фараби // Аңыз адам. - 2011. - № 17. - 16 б.

91. «Эйсагоге» кітабы немесе «Кіріспе» /1// Әл- Фараби // 10 томдық шығармалар жинағы. - Астана, 2007. - 4-ші том: Әлеуметтік философия. Этика. Эсте¬тика. - 191-204 б.

 авторы: 2 курс магистранты Тойғылы Д.Ә. және Құрманалиева А.Д. философия ғылымының докторы， профессор. www.kaznu.kz